BỆNH HOẠI TỬ GAN TỤY CẤP Ở TÔM
Bệnh tôm chết sớm (Early Mortality Syndrome – EMS) cũng còn gọi là bệnh hoại tử gan tụy cấp ở tôm (Acute Hepatopancreatic Necrosis Disease (AHPND)) là bệnh thiệt hại nghiêm trọng cho tôm nuôi tại Việt Nam (cả tôm thẻ chân trắng lẩn tôm sú) dù là nuôi thâm canh hoặc bán thâm canh.
Bệnh được ghi nhận lần đầu tiên ở Trung Quốc năm 2009, tại Việt Nam năm 2010, ở Malaysia và Thái Lan năm 2011 và ở Mexico năm 2013.
1. Nguyên nhân gây bệnh
Danh sách các vi khuẩn có thể gây bệnh AHPND bao gồm: V. parahaemolyticus (VP AHPND ) , Vibrio campbellii , V. harveyi , V.owensii và V. punensis. Trong đó vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus tích hợp với phage độc tương thích, tạo ra một độc tố mạnh làm phá hủy mô và làm rối loạn chức năng gan tụy trong hệ thống tiêu hóa của tôm. Đây là nguyên nhân làm tôm chết sớm trong vòng 30 ngày đầu tiên sau khi thả, tỷ lệ tôm chết có thể lên tới trên 70%.
Bệnh lý của AHPND có hai giai đoạn riêng biệt.
- Trong giai đoạn cấp tính, gan tụy bị nhiễm bệnh cho thấy sự tách rời của các tế bào biểu mô ống thận khỏi màng đáy và thoái hóa biểu mô ống thận khi không có tế bào vi khuẩn.
- Ở giai đoạn cuối, gan tụy cho thấy sự thâm nhiễm tế bào máu lan rộng trong ống thận và sự phát triển của nhiễm trùng thứ cấp lớn do vi khuẩn.
2. Dấu hiệu bệnh lý
| Trên cả đàn tôm | Trên cá thể tôm | Trên ao nuôi |
| – Giai đoạn đầu các triệu chứng bệnh thường không rõ ràng.
– Tôm chậm lớn và chết ở đáy ao. – Tiếp theo tôm bệnh có hiện tượng vỏ mềm và biến màu. – Tôm bị bệnh thường lờ đờ, nơi tấp mé, quay đảo trên mặt nước, giảm ăn và chết sau đó. – Tôm có thể chết rất nhanh sau khi phát hiện bệnh 2-3 ngày. – Nhiều trường hợp ghi nhận tôm ngưng chết khi ngưng cho ăn và sau đó chết rất nhanh khi cho ăn trở lại |
– Gan tôm bệnh thường gặp có nhiều trạng thái khác nhau như:
+ Sưng to, mềm nhũn. + Biến màu. + Nhiều trường hợp gan bị teo nhỏ và dai. + Vỏ mềm, đục cơ. – Tôm bị phân trắng kéo dài |
– Giảm lượng khoáng chất trong nước ao nuôi
– Giảm độ trong xuống dưới 30 cm – Oxy hòa tan dưới 5ppm trong suốt tháng nuôi đầu tiên sau khi thả giống. – pH dao động trong ngày hơn 0,3. – Khí độc NH3 xuất hiện rất sớm trong thời gian nuôi. |
3. Chẩn đoán bệnh
Bệnh hoại tử gan tụy cấp ở tôm (AHPND) được chẩn đoán bằng các cách sau:
Soi mẫu ép tươi mô gan tụy dưới kính hiển vi
- Ống gan tụy bình thường phủ bởi hàng loạt các giọt lipid nhỏ nên ở trạng thái bình thường, không thể nhìn thấy các tế bào khi ép tươi. Nếu nhìn thấy được các tế bào gan tụy dưới kính hiển vi khi soi tươi nghĩa là lượng lipid thấp, gan tụy đã bắt đầu bất bình thường.
- Khi nhìn thấy các hạt tròn trong mẫu ép tươi nghĩa là tế bào gan tụy đã bị bong tróc, tình trạng bệnh đã chuyển nặng.
- Khi gan tụy hư hoại, phân hủy thì các ống dẫn bên trong ống tụy tróc ra có hình dạng giống như con giun (hình bên phải).
- Khi gan tụy bắt đầu hư hoại nặng, các ống dẫn này xuất hiện nhiều, kết thành khối màu vàng, trôi xuống ruột (hình bên trái).
- Các tế bào cấu tạo ống gan tụy bong tróc ra, tạo thành các hạt tròn, kích thước khác nhau (hình dưới).
Bệnh hoại tử gan tụy cấp ở tôm có thể nhiễm sớm từ giống.
Quan sát gan tụy ở ao
- Giai đoạn đầu của bệnh: chỗ nối giữa dạ dày và gan tụy bị mờ đục, đường ruột vẫn đầy thức ăn, màu gan bình thường (ảnh 1).
- Giai đoạn 2, khoảng mờ giữa dạ dày và gan tụy rộng hơn, gan đổi màu, dạ dày có thể xuât shieenj màu đỏ hoặc chuyển đục, có hoặc không có thức ăn (ảnh 2).
- Giai đoạn 3, khoảng mờ giữa dạ dày và gan tụy rộng hơn, gan tụy giảm kích thước, nhạt màu và mờ, không có thức ăn trong dạ dày, ruột lỏng hoặc chuyển sang đỏ, tôm lờ đờ, bỏ ăn (ảnh 3).
- Giai đoạn 4 của bệnh AHPND, gan tụy teo hoàn toàn (ảnh 4, bên trái), trống dạ dày, trống ruột, phần nối giữa giáp đầu ngực và thân tôm nới rộng, tôm rất yếu.
- Các giai đoạn bệnh trên có thể cùng xuất hiện trong đàn tôm.
- Gan tụy tôm đục lại, tôm chết nhiều.
Sử dụng biện pháp xét nghiệm sinh học phân tử
- Vibrio parahaemolyticus là loài phổ biến trong môi trường, và chỉ có các dòng vi khuẩn đặc biệt nhiễm phage mới mang độc tính dẫn tới hoại tử gan tụy, chết sớm. Do đó, các phương pháp xét nghiệm thông thường như cấy đĩa, soi tươi chỉ cho biết có Vibrio hay không mà không phát hiện được dòng vi khuẩn gây bệnh này.
- Xét nghiệm sinh học phân tử cho phép phát hiện sớm bệnh EMS trên tôm. 3 kỹ thuật chính được sử dụng hiện nay :
- PCR: EMS-PCR kit
Realtime PCR: EMS Realtime PCR kit
Lamp- PCR : EMS Loci – LAMP PCR
Tùy vào đối tượng mẫu, điều kiện cơ sở vật chất người dân có thể lựa chọn biện pháp xét nghiệm phù hợp. Như với mẫu tôm bố mẹ, xét nghiệm tốt nhất nên được thực hiện bằng PCR hoặc realtime PCR. - Trong khi đó, nếu với đối tượng mẫu tôm post kiểm trước khi thả, kiểm tra định kỳ hay tôm chết bất thường cần kiểm tra tại chỗ, ta có thể sử dụng biện pháp LOCI-LAMP PCR . Đây là kỹ thuật tiên tiến được phát triển bởi viện LOCI cho phép tực hiện xét nghiệm ngay tại chỗ trong thời gian ngắn với mức kinh phí trang bị ban đầu thấp.
- Phát hiện sớm bệnh EMS cho phép người nuôi có biện pháp xử lý kịp thời, giảm tối đa thiệt hại bởi diển biến bệnh rất nhanh và bất ngờ.
4. Giải pháp phòng, trị bệnh
- Bệnh hoại tử gan tụy cấp ở tôm được lây truyền từ giống nên cần kiểm soát nguồn giống nghiêm ngặt.
- Sử lý nguồn nước trước khi cấp vào ao nuôi bằng Clorin.
- Sử lý bằng vi sinh CLEAN WATER để kiểm soát các chủng Vibrio. Định kỳ 7 ngày tạt 1 lần với liều 1 kg/3000-6000 m3 nước ao nuôi.
- Định kỳ 10 ngày sử dụng BERVIO để trộn vào thức ăn cho tôm với liều từ 2-5 ml/kg thức ăn. Có thể định kỳ 7 ngày tạt 1 lần với liều 300-500 ml/1000 m3 nước hồ. Sản phẩm BERVIO được làm từ thảo dược lên men, kiểm soát hiệu quả Vibrio spp, an toàn không gây sốc cho tôm.
- Để tái tạo vào hồi phục lại gan, tụy nên sử dụng VIRUS PLUS để tạt với liều 100-300 ml/1000 m3 nước, dùng liên tục 3-5 ngày.
- Để nuôi tôm hiệu quả cao, kiểm soát bệnh dịch tốt bà con hay áp dụng quy trình giải pháp JOVEPRO nhé.
Tác giả bài viết: Phòng kỹ thuật Jove
Liên hệ để làm đại lý, gia công nhãn mác riêng, trại mô hình của Jove:
CÔNG TY CỔ PHẦN JOVE
- Địa chỉ: Đường Thanh Niên, khu đô thị mới Bách Việt Lake Garden, Phường Dĩnh Kế, TP Bắc Giang, Bắc Giang.
- Nhà máy sản xuất: Nhà máy sinh học TKS – KCN Hòa Phú, Hòa Phú, Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk.
- Điện thoại: 0833 686 786
- Zalo: 0876 686 786
- Tư vấn kỹ thuật: 0876 686 786
- Email: jovejsc@gmail.com
